Laktoz, bir karbonhidrat çeşididir ve süt şekeri olarak da adlandırılır. Bazı kişiler sütteki bu şekeri yani laktozu tam olarak sindiremeyebilirler. Bu duruma ise laktoz intoleransı denir. Laktoz intoleransı olan kişiler süt ürünleri yedikten veya içtikten sonra ishal, gaz ve şişkinlik gibi durumlar yaşayabilirler. Bir çeşit emilim bozukluğu olan bu durum genellikle zararsızdır. Ancak semptomları rahatsız edici olabilir ve yaşam kalitesini düşürebilir. Laktoz intoleransı olan kişilerde emilim bozukluğunun şiddetine göre beslenme önerileri verilmektedir. Süt ve süt ürünleri tamamen kısıtlanması gereken durumlar olabilir veya sınırlı tüketim önerilebilir. Bu yazımızda laktoz intoleransı ile ilgili merak edilenleri, laktaz enzimi nedir, laktoz intoleransı en çok kimde görülür, nasıl tedavi edilir gibi soruları yanıtlayacağız.
-
Laktaz Enzimi Nedir?
Laktoz, doğal olarak besinlerde bulunur ve sindirmek için vücudumuzda bir enzime ihtiyaç vardır. Laktaz enzimi olarak adlandırılan bu enzim ince bağırsakta üretilir. Genellikle bu enzim laktoz intoleransından sorumlu görülür. Düşük laktaz seviyelerinde laktoz sindirimi zorlaşabilir. Laktoz intoleransı olan çoğu insan, tüm süt ürünlerini bırakmak zorunda kalmadan durumu yönetebilir. Buna karşın enzim seviyesi çok düşükse, laktoza karşı toleranssız hale gelebilirsiniz ve tüm süt ürünlerine karşı hassasiyet oluşabilir. Böyle bir intoleransa sahipseniz diyetisyen eşliğinde laktozsuz veya düşük laktoz içeren laktoz intoleransı diyeti düzenlenebilir.
-
Laktoz İntoleransı Belirtileri Nelerdir?
Laktoz intoleransının belirtileri genellikle laktoz içeren yiyecekleri yedikten veya içtikten 30-120 dakika sonra başlayabilir. İshal, mide bulantısı ve kusma, karın krampları, şişkinlik, gaz laktoz intoleransı belirtileri arasında sayılabilir. Bu belirtiler başka sebeplerden de kaynaklanabildiği için kendinizi takip edin. Özellikle süt ve süt ürünü içeren yiyeceklerden sonra bu belirtileri gören kişilerde laktoz intoleransından şüphe edilebilir. Eğer süt ürünlerini yedikten sonra sık sık laktoz intoleransı belirtileri yaşıyorsanız doktor ile görüşmeyi ertelemeyin.
-
Laktoz İntoleransı Neden Olur?
Laktoz intoleransı, ince bağırsağınız süt şekerini olan laktozu sindirmek için yeterince laktaz enzimi üretmediğinde ortaya çıkar. Normalde laktaz enzimi, süt şekerini kan dolaşımına emilen iki basit şekere, glikoz ve galaktoza, dönüştürür. Vücutta laktaz enzimi eksikliği varsa besinlerdeki laktoz işlenmek ve emilmek yerine kalın bağırsağa taşınır. Kalın bağırsakta normal olarak bulunan bakteriler laktoz ile etkileşime girerek laktoz intoleransının belirti ve semptomlarına neden olur. Gaz, şişkinlik, ishal gibi belirtiler burada oluşur. Üç tip laktoz intoleransı vardır ve tipine göre tedavisi değişebilir. Primer laktoz intoleransı, sekonder laktoz intoleransı ve gelişimsel laktoz intoleransı olarak adlandırılan bu tipleri kısaca özetleyelim:
- Primer laktoz intoleransı: En yaygın tip olan birincil laktoz intoleransı yaşayan insanlar, doğduğunda yeterince laktaz üretebilirler. Tüm besinlerini sütten alan bebeklerin laktaza daha fazla ihtiyacı vardır. Zamanla bu laktaz enzimi doğal olarak azalır ve normal bir yetişkin diyetindeki süt ürünlerini sindirecek kadar laktaz enzimi üretilmesi beklenir. Primer veya birincil laktoz intoleransında, laktaz üretimi daha keskin bir şekilde düşer ve süt ürünlerinin sindirimini zorlaştırır. Böylece doğuşta normal olan laktaz enzimi düşüşü ile laktoz intoleransı görülmüş olur.
- Sekonder laktoz intoleransı: İkincil veya sekonder laktoz intoleransı, ince bağırsağınızı etkileyen bir hastalık, yaralanma veya ameliyattan sonra laktaz enzimi üretimi azaldığında ortaya çıkar. Bağırsak enfeksiyonları, çölyak hastalığı, bakteriyel aşırı büyüme, irritabl bağırsak sendromu ve crohn hastalığı gibi durumlar sekonder laktoz intoleransı ile ilişkili hastalıklar arasında bulunur. Öncelikle bu bozuklukların tedavisi, laktaz düzeylerini eski haline getirebilir ve belirtileri zamanla iyileştirebilir. Daha önceki yazılarımızdan IBS nedir ve nasıl tedavi edilir, detaylarıyla inceleyebilirsiniz.
- Gelişimsel laktoz intoleransı: Konjenital veya gelişimsel laktoz intoleransı doğuştan görülebilir. Bebeklerin laktaz eksikliğinden kaynaklanan laktoz intoleransı ile doğması nadir de olsa görülebilmektedir. Bu bozukluk genetik olduğu için kalıtımsal olarak aktarılmış olabilir. Böyle doğan bebekler özel mamalar ile beslenebilir. Ayrıca prematüre bebekler de yetersiz laktaz seviyesi nedeniyle laktoz intoleransı riski yaşabilirler.
-
Laktoz intoleransı risk faktörleri nelerdir?
Laktoz intoleransı için bazı kişiler daha büyük risk altında olabilirler. Öncelikle yaşla beraber risk artabilir. Genellikle yetişkinlerde olan laktoz intoleransı yaşlanma ile beraber sık görülebilir. Prematüre bebeklerde ise erken doğumdan ötürü ince bağırsaklarda laktaz enzimi üreten hücreler gelişmemiş olabilir. Erken doğan bebekler de risk altında görülür. İnce bağırsağı etkileyen hastalıklar laktoz intoleransına sebep olabilir. İnce bağırsak sorunları arasında bakteriyel enfeksiyonlar, çölyak hastalığı, ülseratif kolon ve crohn hastalığı gibi hastalıklar yer alır. Ayrıca bazı kanser tedavileri de laktoz intoleransını tetikleyebilir. Mide kanseri için radyasyon tedavisi gördüyseniz veya kemoterapiden kaynaklanan bağırsak komplikasyonlarınız varsa, laktoz intoleransı geliştirme riskiniz artabilir.
-
Laktoz intoleransı için beslenme nasıl olmalıdır?
Yeterli besin aldığınızdan emin olurken laktoz intoleransı belirtilerini yönetmek önem kazanır. Doktorunuzla veya diyetisyenle iletişim halinde ilerleyebilirsiniz. Laktoz intoleransı belirtilerinizi yönetmek için, yediğiniz veya içtiğiniz laktoz miktarını azaltmanız gerekebilir. Bu durumda olan çoğu insan, semptom göstermeden biraz laktoz tüketebilir. Laktozu ne kadar tolere edebildiğinizi görmek için diyetisyen kontrolünde laktozsuz veya düşük laktoz içeren bir diyetle takip edilebilirsiniz. Süt veya süt ürünleri gibi laktoz içeren yiyecek ve içeceklerden tamamen kaçınmanız gerekmeyebilir. Tüm süt ve süt ürünlerinden uzak durursanız, ihtiyacınız olandan daha az kalsiyum ve D vitamini alabilirsiniz. Laktoz intoleransı olan kişiler farklı miktarlarda laktozu kaldırabilirler. Araştırmalara göre, birçok insan semptomlar olmadan veya sadece hafif semptomlarla birlikte 12 gram laktozu (yaklaşık 1 bardak sütteki miktar) rahatsız olmadan sindirebilir.
Bunları da Okumalısınız : Hipertansiyon ve Beslenme
Aşağıdakilere dikkat ederek laktozu sınırlayabilirsiniz:
- Bir seferde az miktarda süt tüketebilirsiniz.
- Süt ve süt ürünlerini beslenmenize azar azar ekleyip nasıl hissettiğinizi takip edebilirsiniz.
- Diğer süt ürünlerinden daha düşük laktoz içeren yoğurt, çedar peyniri ve İsviçre peyniri gibi sert peynirler yemeyi deneyebilirsiniz.
- Laktoz içermeyen ve laktozu azaltılmış süt ve süt ürünleri tercih edebilirsiniz. Günümüzde laktozsuz süt ürünü seçenekleri arttığı için laktoz intoleransı tedavisi daha da kolaylaşacaktır.
Yukarıdakilere dikkat ettiğiniz halde belirtileriniz azalmadıysa gizli laktoz kaynaklarına dikkat ederek alımınızı azaltabilirsiniz:
- Ekmek, bisküvi, kurabiye ve kek gibi unlu mamullerin etiket bilgisine bakmalısınız.
- Kahvaltılık gevrekler, hazır patatesler, çorbalar, margarin, salata sosları, aromalı cipsler ve diğer atıştırmalık yiyecekler dahil olmak üzere işlenmiş gıdalar laktoz içerebilir.
- Öğün yerine geçen süt bazlı sıvılar, tozlar, içecekler, protein tozları ve barları laktoz içerebilir.
- Sıvı ve toz kahve kremaları, hazır soslar laktoz içerebilir.
Laktoz bitkilerde bulunur mu diye soranlar için özellikle bulunmadığını belirtebiliriz. Ancak bir ürünün laktoz içerip içermediğini görmek için paketli gıdalardaki içerik listesine bakabilirsiniz. Etikette süt, süt tozu, whey, lor, yağsız süt tozu gibi içerikler ürünün laktoz içerdiğini göstermektedir. Son dönemlerde bilincin artması üzerine etiketlerde laktoz içerir veya laktozsuz ibareleri de görülebilir. Tüm bunların yanı sıra bazı ilaçlarda az miktarda laktoz bulunabilir. Özellikle az miktarda laktozu bile tolere edemiyorsanız bu durumu doktorunuzla paylaşmayı unutmayın.
Keşfetmeye Devam Edin
