İlk kez 1990’ların sonunda Dr. Steven Bratman ve David Knight tarafından “sağlıklı olmak ve hastalıktan kaçınmanın bir yolu olarak sağlıklı yemek yeme saplantısı” olarak tanımlanan ortoreksiya nervoza bir yeme bozukluğudur. Orto kelimesinin kökleri İngilizcede doğru anlamına gelen Yunanca orthos kelimesinden gelir. Yunanca rexia kelimesi ise açlık anlamına gelir. Yediğiniz yemeğin besinsel kalitesinin farkında olmak ve bununla ilgilenmek kendi başına bir sorun olmasa da, ortoreksiyalı insanlar sözde sağlıklı beslenmeye o kadar saplanırlar ki aslında kendi sağlıklarına zarar verirler. Psikolojik, sosyal ve fiziksel birçok zararı olabilen ortoreksiya nervoza doktor, psikolog ve diyetisyen desteği ile tedavi edilmektedir. Bu yazımızda yeme bozukluğu neden olur, ortoreksiya nervoza nedir gibi merak edilen sorularınızı yanıtlayacağız.
Yeme bozuklukları risk faktörleri
Ortoreksiya nervoza gibi birçok yeme bozukluğu mevcuttur. Genellikle yeme bozukluğu neden olur, bilinmez. Ancak bazı psikiyatrik bozukluklara veya bazı kişilik özelliklerine sahip kişilerin yeme bozukluklarına yakalanma riskinin daha yüksek olduğu görülmüştür. Obsesif kompulsif bozukluk (OKB), mükemmeliyetçilik eğilimi, yoğun endişe, kontrol ihtiyacı benzeri durumlar ortoreksiya nervoza gibi yeme bozuklukları riskini arttırmaktadır. Buna ek olarak çok miktarda gıdayı veya tüm gıda gruplarını kesen temiz beslenme diyetleri yapan kişilerde de ortoreksiya nervoza riski daha yüksek görülmüştür. Günümüzde yoğun sosyal medya kullanımı dahi yeme bozukluklarını tetikleyici olabilmektedir. Sporcular, sağlık çalışanları, sosyal medya fenomenleri ve diyetisyenler gibi sağlığına, kilo kontrolüne veya görünümüne profesyonel olarak önem veren kişiler de ortoreksiya nervoza açısından daha fazla risk altında görülür.
Ortoreksiya Nervoza Belirtileri
Ortoreksiya nervoza belirtileri kişiden kişiye değişebilir. Genellikle hastalar sağlıklı kabul edilen kavramlardan etkilenirler. Aşağıdakiler ortoreksiya nervoza belirtileridir. Ancak ortorektik kabul edilmek için tüm semptomların yaşanması gerekmez.
- Besin etiketlerini ve içerik listelerini kontrol ihtiyacını durduramamak
- Gıda kalitesi, hazırlanması ve tazeliği ile ilgili yoğun endişe duymak
- Süt ürünleri, et veya şeker gibi yiyecek gruplarını sebepsiz kısıtlamak veya tamamen kesmek
- Kişisel değer ile beslenme arasında güçlü bir ilişki olduğuna inanmak (temiz beslenirsem temiz kalırım düşüncesi gibi)
- Restoranlar, misafirlikler ve süpermarketler dahil olmak üzere başkaları tarafından hazırlanan yiyecekleri yemekten kaçınma
- Mükemmellik için takıntılı bir şekilde yiyecek ve yemek planlamasını araştırma (günde birkaç saatini alacak kadar)
- Sosyal medyada “sağlıklı” hesap sahiplerine karşı yoğun ilgi duymak
- Diğer insanların yemek seçimlerini eleştirmek ve hatta kendisine göre doğru beslenmeyen insanlardan uzaklaşmak
- Kötü gördüğü yiyeceklere karşı öfke duymak, aşırı sinirlilik, utanç gibi duygular hissetmek
- Yiyecek seçimleri ve besin seçenekleriyle ilgili ruh hali değişimleri yaşamak
Bunları da Okumalısınız : Kilo Alma Diyeti
Ortoreksiya Nervoza Etkileri
Ortoreksiya nervoza, beslenme eksikliklerine neden olabilir ve ciddi sağlık komplikasyonları yaşatabilir. Ortorektik kişi kendine belirlediği diyet kurallarını ve kısıtlamalarını sürdürmek için sosyal izolasyon yaşayabilir ve bu durum ilişkilerinde sorunlara yol açabilir. Benlik saygısı, yiyecek seçimleriyle güçlü bir şekilde iç içe geçer ve bu olumsuz etkiler kişinin zihinsel sağlığına zarar verebilir. Hatta kişinin mantıklı düşünmesi, doğru tercihler yapması bile etkilenebilir.
Ortoreksiyanın fiziksel semptomları şunları içerir:
- Ortoreksiya nervoza olan bireylerde yavaş sindirim ve kronik kabızlık görülebilir.
- Kalori kısıtlamaları sebebiyle kalp atışı yavaşlayabilir ve düşük kan basıncı görülebilir. Bu durum ilerlediğinde kalbe zarar verebilir.
- Vücudun enerjiyi koruma girişiminin sonrası bazal metabolizma hızı azalır.
- Ciltte kuruluk ve döküntü görülebilir.
- Saç dökülmesi olabilir.
- Adet düzensizlikleri görülebilir.
- Vücutta yeteri kadar yağ ve enerji olmadığından hormon üretimleri azalabilir.
Ortoreksiyanın psikolojik ve sosyal semptomları şunları içerir:
- Yatmadan önce takıntılı düşünme ve açlık sancıları ile uyku bozuklukları yaşanabilir.
- Sağlıklı gıda ile ilgili düşünceler sebebiyle sürekli endişelenme görülebilir.
- Böcek ilaçları ve pestisitler gibi gıda üretim bileşenlerinden aşırı korku yaşanabilir.
- Ortoreksiya nervozaya sahip kişi zamanının büyük bir bölümünü gıdalara harcayabilir.
- Doğru beslenme ve sağlıklı beslenme takıntısı sebebiyle sosyal çevrede dışlanabilir.
- Sosyal medya platformlarında sağlık tanımı takıntısı görülebilir.
- Kendi davranışları üzerinde zararlı etkileri olmasına rağmen sağlığı etkileyen kişileri takip edebilir ve idolleştirebilir.
Ortoreksiya Nervoza Tedavi Seçenekleri
Ortoreksiya nervoza, kalp ve damar hastalıkları, sindirim sistemi sorunları, nörolojik ve endokrin hastalıkları riskini arttırabilen bir durum olarak görülür. Tedavi edilmediğinde ölümcül derecede tehlikeli olabilir. Tüm yeme bozukluklarında olduğu gibi, ortoreksiya nervozada da tedaviye yönelik ilk adım bir sorun olduğunu kabul etmektir. Resmi olarak belirlenmiş tedavi rejimleri olmamasına rağmen, ortoreksiyaya en iyi yaklaşım multidisipliner bir ekip ile olmalıdır. Doktor, psikolog ve diyetisyen bir arada tedavi edilmelidir. Bu tedavide kişiye bağlı olarak ilaç tedavisi, psikoterapi ve sağlıklı ağırlığa ulaşma hedeflenir. Ağır durumlarda hastaneye yatış ile ilerleme sağlanmalıdır.
Bunları da Okumalısınız : Doğum Sonrası Zayıflamaya Ne Zaman Başlanmalı?
Örnek Bir Ortoreksiya Nervoza Hastası
Ortoreksiya nervoza hastası K. beyin kendi ve eşinin gözünden örnek ile inceleyeleceğiz. K. bey, eşiyle birlikte ruh sağlığı kliniğine başvuran 30 yaşında bir erkektir. Hasta, çocukluğundan beri sağlıklı olmak istediğini, egzersize ve doğru beslenmeye odaklandığını, ancak diyet ve gıda alımı konusundaki kaygısının giderek arttığını anlattı. İki yıl önce, çeşitli besinleri ve besin gruplarını diyetinden aşamalı olarak çıkararak vejetaryen bir diyet benimsedi. Artık organik olarak yetiştirilen bazı meyveleri, sebzeleri, kuruyemişleri, baklagilleri tüketiyor. Sadece meyve veya sebze suyu içmekten gurur duyduğunu belirtiyor. Diyet düzeninde yanlış yaptığında, deniz ürünleri, sığır eti veya tavuk ürünleri içeren herhangi bir şey yediğinde, önemli bir suçluluk ve utanç duyduğunu belirtti. Böyle bir durumda bir günlük oruç yaparak telafi ettiğini söyledi. Ayrıca beslenme alışkanlıklarındaki hataların fiziksel veya zihinsel hastalıklara neden olduğuna inanıyordu.
Eşinin yorumu:
Eşi, K. beyin günde 3-5 saatini yemek hazırlamakla ve yemek hakkında konuşmakla geçirdiğini belirtti. Ayrıca restoranlara gitmeyi ve arkadaşlarının evlerinde yemek yeme tekliflerini reddetmeye başladığını bildirdi. Eşi, K. beyin diğer insanları abur cubur veya et yerken gördüğünde kızdığını söyledi. Zayıf bir erkek olan K. bey için kalp ve damar sağlığı başta olmak üzere fiziksel muayeneler yapıldı. Daha sonra psikolojik destek verilmesi kararı alındı.
Özetle;
Ortoreksiya nervoza, sağlıklı beslenme konusunda takıntılı olma durumuna denir. Ortoreksiya nervoza nedir diye soranlar için yeme bozukluğu çeşitlerinden biri diyebiliriz. Bu duruma sahip kişiler beslenme konusunda yoğun takıntılı hale gelebilirler. Sürekli olarak besin değeri en yüksek yiyecekleri arama, en sağlıklı pişirme yöntemlerini deneme ile birlikte bunlar saplantı haline gelmektedir. Örneğin, ortoreksiyalı insanlar tamamen organik, düşük karbonhidratlı, düşük sodyumlu ve süt ürünü olmayan yiyecekler gibi keskin beslenme kuralları uygulayabilmektedir. Herhangi bir yiyeceğin sağlıksız olduğunu düşünürlerse, yemek yemekten vazgeçebilirler. Yeme bozuklukları ile ilgili diğer yazılarımızı da inceleyebilirsiniz.
Bunları da Okumalısınız : Gastritte Beslenme Önerileri
Hayal Gücünüzü Besleyin: Benzer Konulardaki Bağlantıları İnceleyin
