Temiz aralıklı kateterizasyon veya TAK, idrar yolunda bir kateter kullanarak idrarın düzenli olarak boşaltılmasını sağlayan bir yöntemdir. Bu işlem, özellikle idrarın mesanede tutulması veya idrar yolu enfeksiyonu gibi durumlarda kullanılır. TAK, enfeksiyon riskini azaltmak için steril bir ortamda yapılmalıdır. İşlem sırasında hijyen kurallarına dikkat edilmeli ve uygun ekipman kullanılmalıdır. Bu yazıda, TAK’nın nasıl yapılacağı ve uygulanırken dikkat edilmesi gerekenler hakkında bilgi alabilirsiniz.
İdrar yaparken, mesane kasları kasılır. Ancak bazı insanların mesane kasları normal şekilde çalışmaz. Bu durumda, mesanesini kontrol edemeyen kişiler için kalıcı sonda, prezervatif sonda veya TAK gibi farklı idrar boşaltma yöntemleri önerilir. Ürodinami testi, mesanenin neden boşaltılamadığı veya kaçırdığı konusunda net bir şekilde anlayış kazandırır. Bu test, mesane içi basınç, kişi idrar yapabiliyor mu ve mesanesini tam olarak boşaltma konusunda başarılı olabiliyor mu gibi faktörleri ölçer. Ürodinami sonucuna göre, doktor temiz aralıklı kateterizasyon (TAK) gibi bir yöntem önerebilir. Bu yöntemle, kişi mesanesini ağrısız ve güvenli bir şekilde boşaltabilir, kendi kendine veya bakım verenin yardımıyla.
Temiz aralıklı kateterizasyon önerilen durumlar arasında, mesanenin boşaltımını etkileyen hastalıklar yer alır. “Temiz” uygulamanın önemine dikkat çekilmekte ve sonda (kateter) kullanmadan önce ellerin yıkanması ve kasık bölgesinin temizlenmesi gerektiği hatırlatılmaktadır. Bu yöntem genellikle nörojenik mesane hastalığına neden olan durumlarda uygulanır.
TAK yöntemi, tek kullanımlık plastik tüpler ile çoğunlukla yapılır. Kadınların idrar çıkış deliği ile mesane arasındaki mesafe daha kısadır, bu nedenle tüpü doğru şekilde yerleştirmek mesaneyi boşaltmak için yeterlidir. Erkeklerde ise, tüpü penis ucundan 12-15 cm ilerletmek gerekir. Mesanenin tamamen boşaltıldığından emin olmak için tüpü çıkarmadan önce mesane üzerindeki cilde nazikçe bastırmak gerekebilir. Tüpün dış kısmı bir torbaya temiz bir şekilde boşaltılır ve çıkan idrar miktarı not edilir.
TAK genellikle günde 4 ila 6 kez uygulanır ve her 4 veya 6 saatte bir yapılır. İdrar miktarı 400 cc’yi aşıyorsa, uygulama sıklığı artırılabilir. Mesanesini TAK ile boşaltan kişiler, günde 2-2,5 litreden fazla sıvı tüketmemelidir. Günlük tutarak, alınan ve çıkarılan sıvı dengesi kontrol altında tutulabilir.
TAK yöntemi doktor tarafından önerilir ve bir hemşire tarafından eğitim verilir. Kaçakları önlemek için ilaçlar alınabilir. Yöntem sırasında ağrı, rahatsızlık hissi, kasık ağrısı, bel ağrısı, yanma gibi hisler idrar yolu enfeksiyonuna işaret edebilir ve bu belirtiler doktora bildirilmelidir.
