Fesleğen, oldukça keskin kokulu yeşil renkli bir bitkidir ve yaprakları yemeklerde genellikle baharat şeklinde kullanılır. Genellikle yeşil renkli olan fesleğen bazen nadiren mor renklerde de gözlenebilmektedir. Görüntü olarak nane bitkisine benzeyen fesleğen, nane ile aynı familyaya dahil bir bitkidir. 60 dan fazla türü olan fesleğen, birbirinden farklı görüntü ve lezzete sahiptir. Limon fesleğeni, anason fesleğeni ve tarçın fesleğeni bazı fesleğen türlerindendir. Birçok coğrafyada yetişebilen fesleğenin ana yurdu ise, Asya ve Afrika bölgeleridir. Fakat bazı fesleğen türleri, İtalya, Tayland, Vietnam ve Laos bölgelerine yayılmıştır.Fesleğen kelimesi, Eski Yunan dilinde, basilikohn ismi ile bilinmektedir ve bu kelimenin anlamı, royal yani kraliyet ve asillik anlamlarına gelmektedir. O dönemlerde fesleğen kutsal ve asil bir bitki olarak görülüyordu. Fesleğen geleneksel olarak, Hindistan’da aziz bir ikon olarak hastanelerde kullanılırken, İtalya’da ise aşkın sembolü olarak kullanılmaktadır.Hindistan’da endemik bir bitki olan fesleğen, Orta Asya ve Pasifik’in bazı adalarında yetişebilmektedir. Günümüzde fesleğen, hemen her yerde yetişmekle birlikte, ılık ve sıcak iklim şartlarını sevmektedir. Bundan dolayıdır ki, Akdeniz ülkelerinde yüz yıllardır fesleğen yetiştiriciliği yapılmaktadır. Hatta fesleğen evlerde, saksı içerisinde dahi yetişebilmektedir.Fesleğen genellikle taze hali ile yemeklerde kullanılmaktadır. Ama en yaygın şekilde, yemeklere tat vermesi bakımından baharat şeklinde kullanılan fesleğen, salatalarda çiğ ve çorbalarda kurutulmuş hali ile kullanılmaktadır.Fesleğen, kısa süreliğine plastik kaplar içerisinde saklanabilir fakat uzun süreli saklanmak isteniyorsa, kaynar suda hızlı bir şekilde bekletildikten sonra derin dondurucuya konulmalıdır. Fesleğen kurutularak da saklanabilir fakat bu durumda kokusunu bir parça kaybedebilir.Fesleğen mükemmel bir vitamin K ve manganez kaynağıdır. Bakır, vitamin A ( özellikle beta karoten) ve vitamin C bakımından oldukça zengin bir kaynak olan fesleğen, kalsiyum, demir, folat, magnezyum ve omega 3 yağ asitleri bakımından da iyi bir besin kaynağıdır.
Fesleğenin Sağlığa Faydaları Nelerdir?
Çok çok iyi bir bitkisel besin kaynağı olan fesleğen, anti oksidan etkisi sayesinde, DNA yapısını korumaya yardımcı olur. Fesleğen aynı zamanda, antibakteriyal etki gösterir ve iltihap oluşumunu engeller. Fesleğen, kalp sağlığını korur, kardiovaskuler hastalıklar riskini azaltır, diyabet ve kandaki kötü kolestrol ile mücadele eder. Yaraların iyileşmesine yardımcı olan fesleğen, beyin sağlığını korur, eklem ağrılarını dindirir ve mide sağlığını korur. Tüm bunların yanı sıra fesleğen, yaşlanma karşıtı bir bitkidir.
1.DNA Koruyucu
Antioksidan etkisinin yardımı ile fesleğen, bitkisel bir besin kaynağı olduğu için, bol miktarda orientin ve vicenin bileşiği içermektedir. Fesleğenin yapısında bulunan flavonoidler, hücresel düzeyde koruma etkisi gösterir. Orientin ve vicenin adı verilen bu iki flavonoid, suda çözünebilir özelliktedir. Orientin ve vicenin bileşikleri, hücre ve hücre organellerini özellikle kromozomları, radyasyon ve oksijen bazlı hasar gibi tehlikelere karşı korur.
2.Antibakteriyal Etki
Fesleğenin doğal bir antibakteriyal bitki olması, uçucu yağlar ile ilişkilidir. Çünkü, fesleğen yaprakları, estragole, linalol, sineol, öjenol, sabinen, mirsen ve limonen şeklinde adlandırılmış uçucu yağları içermektedir. Bu yağlar, patojenik bakeri türlerinin yok edilmesine yardımcı olmaktadır. Hatta günümüzde, birkaç bazı dayanıklı patojenik bakterilerin engellenmesi için, antibiyotik hap şeklinde kullanılmaktadır. Bakteriyal enfeksiyonların daha büyük problemlere dönüşmesini engelleyen fesleğen, güçlü bir anti biyotik etki gösterip, bakterileri vücuttan uzaklaştırmaktadır.
3.Anti-İltihabik Etki
Fesleğenin içeriğinde bulunan eugenol adı verilen uçucu yağ, vücutta gelişen ve iltihap oluşumuna sebep olan, siklooksijenaz (COX) adı verilen enzimi bloke etmeye yardımcı olur. Bu önemlidir çünkü, COX enzimi üretimi, anti iltihabik etki gösteren ilaçlar (örneğin aspirin ve ibuprofen gibi) ile engellenmektedir. Fesleğen, artrit, iltihaplı bağırsak sorunları ve romatizmal artrit gibi sağlık problemlerinin etkisini azatlamaktadır ve bu hastalıklara karşı vücudu korumaktadır.
4.Kardiovaskuler Hastalıklar
Fesleğen bir bütünü ile bir A vitamini (özellikle beta karoten) kaynağıdır. Fesleğenin yapısında oldukça fazla miktarda bulunan magnezyum ve diğer besin maddeleri, hücre duvarlarını serbest radikallerin zararlarına karşı korur. Bu sayede kan akışı hızlanır ve kanda biriken kötü kolestrol düzeyi düşer.Vücutta ve kan damarlarının çeperlerinde bulunan epitel hücrelerinin, gelişmesini ve serbest radikallere karşı korunmasını sağlayan fesleğen, kan akışını düzenlediği için, felç ve kalp krizi riskini azaltmaktadır.Zengin bir magnezyum kaynağı olan fesleğen, kalp kaslarındaki spazm riskini azaltmaya yardımcı olur. Kalp atışlarını ve nabzı düzenleyen fesleğen, kan damarlarındaki düzensizliği engeller. Fesleğen, kronik strese neden olan kalp rahatsızlıklarını önler, kalp sağlığını, damar ve arterlerin sağlığını korumaya yardımcı olur. C vitamini, K vitamini, magnezyum, kalsiyum, demir, folat, bakır ve omega 3 yağ asitleri bakımından oldukça zengin olan fesleğen, kalp sağlığını destekleyici etki göstermektedir.
5.Yaralar
Fesleğen, zengin besin değerleri sayesinde, yara ve berelerin hızlı ve etkili bir şekilde iyileşmesine yardımcı olur. Özellikle fesleğenin yaprakları, yaraların tedavisinde önemli rol oynamaktadır.
6.Diyabet
Özellikle diyabet 2 ile mücadele eden kişilerin diyet ve beslenme listelerinde mutlaka bulunması gereken fesleğen, kandaki şeker seviyesini kontrol etmeye yardımcı olur. Fesleğen kan şekerinin seviyesini düşürmeye yardımcı olduğu için, zaten çok düşük kan şekeri seviyesi olan kişiler, bir doktora danışmadan fesleğen yememeleri daha doğru olacaktır.
7.Mide Sağlığı
Midenin bir numaralı düşmanı strestir. Vücut strese maruz kaldığında, bir korunma şekli olarak mide, asit salgılamaya başlar ve bu durum reflü ile ülser oluşumuna yol açabilmektedir. Fesleğen, midenin salgılamış olduğu bu zararlı asitlerin üretilmesini yavaşlatır ve durdurur. Aynı zamanda fesleğen, mide mukusu üretimini destekler ve hızlandırır. Bu sayede mide, asitten kaynaklanacak olan sağlık problemlerine karşı kendini korumuş olur.
8.Eklem Kemikleri
Özellikle eklemlerde oluşan kronik iltihaplı sağlık problemlerine karşı koruyan ve iyileştirici etkisi olan fesleğen, düzenli olarak tüketildiğinde, iltihap kökenli ağrıların giderilmesinde aspirin etkisi göstererek yardımcı olmaktadır.
9.Beyin Sağlığı
Fesleğen kökünün özünden elde edilen madde, anti stres ve mental uyarıcı şeklinde aktivite göstermektedir. Yapılan birtakım araştırmalara göre fesleğen, diğer bazı mental problemlere karşı doğal bir bariyer oluşturur ve bunama, unutkanlık, uyuşukluk gibi problemlere karşı korumaktadır. Fesleğen zihne canlılık ve dinginlik vermektedir.
10.Yaşlanma Karşıtı
İngiltere’de yapılan mevcut araştırmalara göre, fesleğen vücuda zararlı etkenlerin, cildi ve vücudu yaşlandırmasını önlemeye yardımcı olmaktadır. Fesleğen özü, zararlı molekülleri yok ederek hücrelere hasar vermesini önler. Özellikle karaciğerde biriken serbest radikaller ile mücadele eden fesleğen, serbest radikallerin erken yaşlanmaya yol açan zararlı etkilerinden vücudu korur.
11.Antioksidan Etki
Yapılan en son çalışmalara göre, fesleğen özü, ant oksidan etki göstermektedir ve antioksidan etki, vücuda zararlı olan serbest radikallerin vücuttan uzaklaştırılmasına yardımcı olmaktadır.
Fazla Miktarda Fesleğen Tüketmenin Bir Zararı Olabilir Mi?
- Aslında fesleğen oldukça güvenilir bir bitkisel besin kaynağıdır.
- Bazı kan şeker seviyeleri düşük olan kişilerin fesleğeni çok miktarda tüketmesi zararlı olabilir. Çünkü fesleğen kan şeker değerlerini oldukça fazla oranda düşürmektedir.
- Uzun vadede fesleğen ya da fesleğen yağı tüketmek, fesleğenin yapısında bulunan ve bir tür uçucu yağ olan estragole kimyasalından dolayı, fazla miktarda fesleğen tüketmek, karaciğer kanseri riskini yükseltebilir.
- Hamile ve emziren kadınlar her hangi bir ilaç ile birlikte aynı süreç içerisinde fesleğen tükettikleri takdirde, riskli durumlar oluşabilir ve karaciğer kanseri riski artabilir.
- Özellikle fesleğen yağı, kanın pıhtılaşma özelliğinin azalmasına sebep olduğu için, çok fazla miktarda fesleğen tüketmek, kanamalı birtakım problemlere yol açabilir.
- Fesleğen aşırı miktarda tüketildiğinde, tansiyonunun çok fazla oranda düşmesine yol açabilir. Eğer zaten düşük tansiyona sahipseniz, çok fazla fesleğen tüketmekten kaçınmanızda fayda olacaktır.
- Fesleğen kanın pıhtılaşma özelliğini yavaşlatıp azalttığı için, ameliyat sırasında tehlikeli durumlara yol açabilmektedir. Bundan dolayı, belirlenmiş olan ameliyat tarihinden en az 2 hafta öncesinden fesleğen tüketimini durdurmak faydalı olacaktır.
Besin Değerleri:
100 gram fesleğen için besin değerleri tabloda verildiği gibidir (3.5 oz);
- Enerji – 94 kJ (22 kcal)
- Karbonhidrat – 2.65 g
- Lif – 1.6 g
- Yağ- 0.64 g
- Protein – 3.15 g
- Su – 92.06 g
- Vitamin A – 264 μg
- Tiamin – 0.034 μg
- Riboflavin – 0.076 mg
- Niasin – 0.902 mg
- Vitamin B6 – 0.155 μg
- Folat – 68 μg
- Kolin – 11.4 mg
- Vitamin C – 18.0 mg
- Vitamin E – 0.80 mg
- Vitamin K – 414.8 μg
- Kalsiyum – 177 mg
- Demir – 3.17 mg
- Magnezyum – 64 mg
- Manganez – 1.148 mg
- Fosfor – 56 mg
- Potasyum- 295 mg
- Sodyum – 4 mg
- Çinko – 0.81 mg