Kansızlık veya anemi olarak adlandırılan durumun birçok nedeni vardır. Ancak en yaygın olanı demir eksikliği anemisidir. Dünya Sağlık Örgütünün verilerine göre, demir eksikliği dünyadaki en önemli beslenme bozukluğunu oluşturur. Araştırmalar gösteriyor ki, dünyadaki insanların %80 kadarının vücutlarında yeterince demir bulunmamaktadır. Ayrıca, insanların %30 kadarının uzun süren demir eksikliği nedeniyle kansızlığa sahip olduğunu göstermektedir. Bu sebeple demir içeren besinlerden zengin bir diyet ve rutin kontroller yaptırmak önem kazanır. Bugün yazımızda demir eksikliği neden olur ve çözüm önerilerini ele alacağız. Merak ettikleriniz için diğer yazılarımızı da inceleyebilirsiniz.
Demirin vücuttaki görevleri nelerdir
Demir, önemli bir mineraldir ve sağlıklı bir kanın oluşumunda görev alır. Hemoglobin adı verilen proteinin temel bileşeni de demir olmaktadır. Hemoglobin, kırmızı kan hücrelerinde bulunur ve vücudun her yerine oksijen taşır. Ayrıca önemli bir protein olan miyoglobinin de yapı taşını demir oluşturur. Miyoglobin de oksijeni kas dokularına taşır ve depolar. Bunlara ek olarak çocuklarda büyüme, beyin gelişimi ve hormonların üretiminde de demir minerali rol oynar. Bebeklikten yaşlılığa vücudumuzda demirin görevleri oldukça önemlidir. Bu sebeple demir eksikliği ne yemeli, nelerden kaçınmalı sorularını yanıtlayacağız.
Demir eksikliği neden olur
Demir eksikliği anemisi demirin vücutta yeteri kadar olmaması anlamına gelir. Bu durum oldukça yaygın görülür. Demir eksikliği neden olur incelediğimizde öncelikle bazı kişiler ihtiyacı karşılayamayabilir. Çocuklarda, bebeklerde, yaşlılarda, gebelerde, diyaliz alan kişilerde ve adet dönemindeki kadınlarda demir eksikliği riski artabilir. Bu dönemlerde doktor kontrolünde demir eksikliği ilacı olan takviyeler önerilebilir. Ayrıca demir eksikliği neden olur soranlar için beslenme de oldukça önem gösterir. Vejetaryen ve vegan bireylerde veya yetersiz beslenen kişilerde demir eksikliği riski artabilir. Bazı kişilerde aşırı kanamalar da demir değerlerinin düşmesine neden olabilir. Tüm bunlara ek olarak dayanıklılık sporu yapan kişilerde de demir ihtiyacı artar ve risk oluşur. Demirden zengin bir beslenme ve gerektiğinde demir eksikliği ilacı desteğiyle riskler azaltılabilir.
Bunları da Okumalısınız : Yılbaşı Akşamı Önerileri
Çocuklarda demir eksikliği
Bebekler ve çocuklarda demir eksikliği riski artar. Bu sebeple düzenli kontroller çocuklar için de gereklidir. Çocuklarda demir eksikliği nedenleri hızlı büyüme kaynaklı olabilmektedir. Aynı durum bebekler için de geçerlidir. Hızlı büyüme sebebiyle demir ihtiyacı artar ve takviye alımı gerekebilir. Ayrıca bebekler genellikle 6. aydan sonra anne sütünden yeteri kadar demir alamazlar. Bu sebeple ek gıda dönemine sağlıklı geçiş önemlidir. Çocuklarda demir eksikliği nedenlerinden biri de yetersiz beslenme olabilir. Demir ihtiyacı artan çocuklar yeteri kadar demir alamadığında büyüme ve gelişme olumsuz etkilenebilir, hormon üretiminde problem yaşanabilir.
Demir eksikliği belirtileri nelerdir
Demir, hemoglobinin ve miyoglobinin yapısına katıldığı ve oksijen taşıdığı için eksikliğinde yorgunluk ve enerjisizlik sık görülebilir. Ayrıca baş dönmesi, soğuğa karşı hassasiyet, halsizlik, nefes darlığı, tırnak kırılganlığı, saç dökülmesi, konsantrasyon kaybı da demir eksikliği belirtileri arasında yer alır. Ayrıca buz veya toprak yeme isteği gibi belirtiler de görülebilir. Demir eksikliği belirtileri gördüğünüzde doktora danışabilirsiniz. Gerek görüldüğünde demir değerlerinize kan tahlili ile bakılır. Kan demir değeriniz, depo demiriniz, hemoglobin gibi değerler incelenebilir. Ardından beslenme tedavisi veya demir ilacı ile destek alabilirsiniz. Hafif demir düşüklüklerinde diyetisyen desteği alınabilir. Gebelik gibi demir ihtiyacının arttığı durumlarda ise demir ilacı doktor tarafından başlanabilir.
Demir eksikliğine iyi gelen yiyecekler
Demiri besinlerden 2 formda alabiliriz. Bunu kısaca bitkisel demir ve hayvansal demir olarak ikiye ayırabiliriz. Demir emilimi en fazla hayvansal kaynaklardan olur. Yani demir eksikliği için besinlerden destek alacaksak hayvansal kaynaklara ağırlık verilir. Bunun yanı sıra tüm demir kaynaklarını C vitamini içeren besinlerle tüketmek emilimi arttırır. Örneğin etin yanına salata tüketmek, ıspanağı limonlu yemek önerilebilir. Buna ters olarak kepekli yiyeceklerin tüketimi bitkisel besinlerden aldığımız demirin emilimini azaltabilir. Ayrıca takviyelerden alınan büyük miktarda kalsiyum da bitkisel demirin emilimini azaltabilir. Özetle demir eksikliği için besinler bitkisel ve hayvansal olarak sınıflandırılsa da bitkisel demirin emilimi oldukça azalmaktadır. Bu sebeple yaygın olarak hayvansal kaynaklar önerilir. Demir eksikliği için ne yenir soranlar için şu şekilde gruplandırabiliriz:
Bunları da Okumalısınız : Aralıklı Oruç Diyeti
**Hayvansal demir kaynakları
Dana, kuzu eti
Deniz ürünleri, balık
Tavuk, hindi
Yumurta
Karaciğer, dalak gibi sakatatlar
**Bitkisel demir kaynakları
Fındık, badem, ceviz gibi kuruyemişler
Keten tohumu, chia tohumu gibi yağlı tohumlar
Ispanak, domates, biber, turunçgiller, kırmızı meyveler, kuru meyveler
En fazla demir içeren ve emilimi fazla olan besinler kırmızı etlerdir. Demir emilimini arttıran yiyecekler diyince akla en çok dana, kuzu etleri ve bu hayvanların sakatatları gelebilir. Daha sonra kümes hayvanları, yumurta, deniz ürünleri de demir içerir. Bitkisel demir kaynakları arasında kuruyemişler, yağlı tohumlar, turunçgiller, kırmızı meyveler, kuru meyveler ve yeşil sebzeler demirden zengin sayılabilir. Demir eksikliği için ne yenir diyenler bu besinleri beslenmeye dahil edebilirsiniz. Doktor tavsiyesiyle gerektiğinde demir ilacı kullanmayı ihmal etmeyin.
Demir eksikliği olan kişilerde çay ve kahve tüketimi
Demir eksikliği anemisi olan kişilerde demir emilimini arttıran yiyecekler kadar emilimi azaltan faktörlere de dikkat edilmelidir. Siyah çay ve kahve de bunlar arasında sayılır. Tanen adı verilen bileşikler demir emilimini azaltır. Bu sebeple aşırı çay ve kahve tüketimi demir emilimini etkileyebilir. Bu sebeple siyah çay ve kahve tüketimini günde 1-2 fincanla sınırlandırılabilir. Ayrıca siyah çay ve kahveyi yemeklerden en az 45 dakika sonra içmek de iyi bir demir emilimine destek olacaktır. C vitamini içeren ve demir emilimini destekleyen kuşburnu gibi bitki çayları yemek sonrası içilebilir. Demir ilacı alıyorsanız da ilaçtan en az 1 saat önce çay ve kahve tüketmemeniz önerilir. Bu da ilacın daha iyi emilmesini sağlar.
Pekmez demir içerir mi
Genellikle sorulan sorulardan biri de pekmezde demir var mıdır sorusu olabilir. Pekmez üzüm veya karadut gibi kırmızı, mor meyvelerden yapıldığında bu meyvelerden ötürü demir içerebilir. Ancak pekmezden yeteri kadar demir almak için oldukça fazla içmeniz gerekir. Bu demir bitkisel demir olduğu için emilimi de düşük olacaktır. Özetle bol pekmez içip demirin yükselmesini beklemek sağlıklı bir yöntem değildir. Bunun yerine dengeli demir içeren diyetinize karadut özü gibi ilavelerle destek olabilirsiniz. Beslenmenin yetmeyeceği durumlarda da demir ilacı almayı ihmal etmeyin.
Bunları da Okumalısınız : D Vitamini Eksikliği
Daha Fazlasını Keşfedin