Şah Damarı Tıkanıklığı (Karotis Arter Hastalığı) SEO uyumlu açıklama:
Şah damarı tıkanıklığı, karotis arterin daralması veya tıkanması sonucu oluşan bir hastalıktır. Bu durum, beyne kan akışını azaltarak ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Şah damarı tıkanıklığı belirtileri, teşhis yöntemleri ve tedavi seçenekleri hakkında bilgi alabileceğiniz bu makaleyi okuyun.
Halk arasında “şah damarı” olarak da bilinen internal karotid arter (ICA), beyne kan taşıyan bir çift damardır ve boyunun her iki tarafında bulunur. Karotid arter, boyun seviyesinde internal karotid arter ve eksternal karotid arter olarak ikiye ayrılır. Eksternal karotid arter, kafatasının dışındaki dokulara kan götürürken, internal karotid arter beyne kan taşır. İnternal karotid arterin daralması veya pıhtı nedeniyle tıkanması, inme yani beyin felci riskini artırabilir.
Karotis arter, ateroskleroz yani damar sertliği için riskli bir damardır. Zamanla, karotis arter duvarında plak denilen bir madde birikerek damarın içinden geçen boşluğu daraltabilir. Plak oluşumu yıllar içinde meydana gelir ve plak yırtılması, damar içinde pıhtı oluşumunu tetikleyebilir. Pıhtı beyne giden damarları tıkayarak inmeye yol açabilir. Şah damarı darlığı, aynı taraftaki beyin yarım küresine yeterli kan akışını engelleyebilir ve buna bağlı olarak inme geçirme riski artar. Karotis arter hastalığı, tüm inmelerin %10 ila %20’sinden sorumludur.
İnmeye işaret edebilecek belirtiler arasında yüz ve vücudun bir yarısında güçsüzlük ve uyuşma, konuşma bozukluğu, denge kaybı, baş ağrısı ve görme bozukluğu bulunur. Bazen karotis darlığına bağlı belirtiler geçici olabilir ve kişi kısa bir süre sonra kendiliğinden iyileşebilir. Bu duruma geçici iskemik atak denir ve acilen doktora başvurulması gereklidir, çünkü geçici iskemik atak daha ciddi bir inmenin habercisi olabilir.
Karotis arter darlığı, ultrasonografi, manyetik rezonans görüntüleme ve anjiyografi gibi yöntemlerle teşhis edilebilir. Hipertansiyon, diyabet, yüksek kolesterol, sigara kullanımı, yaşlılık, obezite, uyku apnesi ve hareketsiz yaşam gibi faktörler şah damarı tıkanıklığı riskini artırır.
Şah damarı tıkanıklığı tedavisi hastanın durumuna bağlı olarak farklı şekillerde yapılabilir. Eğer karotis arter darlığı şikayetlere neden olmuyorsa ve girişimsel bir müdahale gerektirmiyorsa, yaşam tarzı değişiklikleri önerilebilir. Sigarayı bırakmak, kilo vermek, sağlıklı beslenmek, tuz tüketimini azaltmak ve düzenli olarak egzersiz yapmak bu değişiklikler arasında yer alır. Eğer yaşam tarzı değişiklikleriyle sorunlar kontrol altına alınamazsa, ilaç tedavisi düşünülebilir.
Karotis endarterektomi ameliyatı, karotis arter darlığını tedavi etmek ve inme riskini azaltmak için yapılır. Bu işlemde, darlığa neden olan plak damar içinden çıkarılır. Ancak bu cerrahi işlem riskli olduğu için hasta detaylı bir şekilde değerlendirilir. Endarterektomi önerilen durumlar arasında, orta-ciddi darlıkların aniden oluştuğu durumlar (%50-99 arası darlık) yer alır. Herhangi bir şikayeti olmayan kişilerde ise, ileri düzeyde (%70 ve üzeri) damar darlığı varsa ve komplikasyon riski düşükse endarterektomi önerilebilir.
Karotis anjiyoplasti ve stent, endarterektomi işleminin riskli olduğu durumlarda kullanılan bir tedavi yöntemidir. Bu işlemde, damar içinden bir kateter kullanılarak pıhtı olan bölgeye ulaşılır, burada küçük bir balon şişirilir ve damar duvarı ağ şeklinde bir stent ile genişletilir.
Karotis arter darlığı veya şah damarında pıhtı oluşumu sonucu inme geçiren kişilerde rehabilitasyon tedavisi önemlidir. Bu tedavi ile fonksiyon kayıplarının en aza indirgenmesi ve kişinin günlük yaşamında bağımsızlığının desteklenmesi amaçlanır. İnme tedavisi ve nöro-rehabilitasyon süreci, kişinin mevcut durumuna ve ihtiyaçlarına göre uyarlanır.