Kadınlarda kısırlık

Kadınlarda kısırlık- Kadınlarda doğurganlık problemlerinin nedenleri, tanısı ve tedavisi

Kısırlık çiftlerin en az bir yıl boyunca sık sık cinsel birleşme ile hamile kalabilmek için uğraşması ama başarıya ulaşamaması anlamına gelir. Kadın kısırlığı, erkek kısırlığı veya her ikisinin kombinasyonu Amerika’da milyonlarca çifti etkilemektedir. Tahminen çiftlerin %10-15’i hamile kalmada veya başarılı bir doğum yapmada problem yaşıyor.Kısırlık zamanın üçte birinde kadından, zamanın üçte birinde erkekten kaynaklanır. Geri kalanında, ya neden bilinmiyor ya da neden her iki tarafın kombinasyonudur.Kadın kısırlığının nedenini teşhis etmek zordur ama birçok tedavi mevcuttur. Tedavi seçenekleri altta yatan probleme göre değişir. Her zaman tedavi gerekmez. Birçok kısır çift kendiliğinden çocuk sahibi olur.

Belirtileri

Kısırlığın başlıca semptomu bir çiftin hamile kalamamasıdır. Çok uzun (35 gün veya daha fazla), çok kısa (21 günden az), düzensiz veya olmayan bir adet döngüsü kadınlarda kısırlıkla ilişkilendirilebilen yumurtlamamanın bir belirtisi olabilir. Başka hiçbir harici bulgu veya semptom olmayabilir.Ne zaman doktora gitmelisinizNe zaman yardım isteyeceğiniz kısmen yaşınıza bağlıdır.

30lu yaşlarınızın başında veya daha gençseniz çoğu doktor herhangi bir test veya tedavi yaptırmadan önce en az yılda bir kez hamile kalmanın denenmesini önerir.
35 ile 40 yaş arasındaysanız altı aylık denemeden sonra endişelerinizi doktorunuzla paylaşın.
40 yaş üstüyseniz doktorunuz hemen test veya tedaviye başlamak isteyebilir.

Doktorunuz sizin veya partnerinizin bilinen kısırlık sorunları varsa veya düzensiz ya da ağrılı periyotlar, pelvik inflamatuar hastalık, tekrarlayan düşükler, önceki kanser tedavisi veya endometrioz geçmişiniz varsa da test veya tedaviye hemen başlamak isteyebilir.

Nedenleri

Hamile kalmak için aşağıdaki faktörlerin her biri gereklidir:

Yumurtlamanız gerekir. Hamile kalmak için yumurtlama olarak bilinen bir süreçte yumurtalıklarınızın yumurta üretmesi ve salıvermesi gerekir. Doktorunuz adet döngülerinizi değerlendirmeye yardımcı olabilir ve yumurtlamayı teyit edebilir.
Partneriz için sperm gerekir. Çoğu çift için partnerinizin hastalık veya ameliyat geçmişi olmadıkça bu bir sorun değildir. Doktorunuz partnerinizin sperminin sağlığını değerlendirmek için bazı basit testler yapabilir.
Düzenli ilişkiye girmeniz gerekir. Yumurtama zamanınızda düzenli cinsel ilişkiye girmeniz gerekir. Doktorunuz döngünüz esnasında ne zaman en çok yumurtlama yaşadığınızı daha iyi anlamanıza yardım edebilir.
Açık fallop tüpleri ve normal bir rahme sahip olmanız gerekir. Yumurta ve sperm fallop tüplerinde buluşur ve hamilelik gelişmek için sağlıklı bir yere gerek duyar.

Hamileliğin meydana gelmesi için kompleks insan üreme prosesinin her bölümü doğru şekilde gerçekleşmelidir. Bu süreçteki adımlar aşağıdaki gibidir:

İki yumurtalıktan birisi olgun bir yumurta salıverir.
Yumurta fallop tüpünce alınır.
Döllenmek üzere yumurtaya varmak için sperm serviksi rahimden yüzerek geçer ve fallop tüpüne varır.
Döllenen yumurta fallop tüpünden rahme iner.
Döllenmiş yumurta rahme nakledilir ve rahimde büyür.

Kadınlarda bir dizi faktör bu sürece herhangi bir adımda müdahale edebilir. Kadınlarda kısırlığa bu faktörlerin bir veya daha fazlası neden olur.Yumurtlama bozukluklarıYumurtlama bozuklukları, yani nadiren veya hiç yumurtlamamanız, kısır çiftlerin yaklaşık %25’inde kısırlığın nedenidir. Bunlara hipotalamus veya hipofizle üreme hormonlarının regülasyonundaki kusurlar veya yumurtalığın kendisindeki sorunlar neden olabilir.

Polikistik over sendromu (PCOS). PCOS’ de hipotalamus, hipofiz bezi ve yumurtalıklarda kompleks değişiklikler meydana gelerek yumurtlamayı etkileyen hormon dengesizliğine neden olabilir. PCOS insülin direnci ve obezite, yüzde veya vücutta anormal kıllanma ve akneyle ilişkilidir. Kadınlarda kısırlığın en yaygın nedenidir.
Hipotalamik fonksiyon bozukluğu. Her ay yumurtlamayı uyarmaktan sorumlu folikül uyarıcı hormon (FSH) ve lüteinleştirici hormon (LH) adet döngüsü esnasında spesifik bir modelde hipofiz bezi tarafından üretilir. Aşırı fiziksel veya duygusal stres, çok fazla veya çok az kilo veya yakın zamandaki önemli kilo alımı veya kaybı bu modele müdahale edebilir ve yumurtlamayı etkileyebilir. Bu sorunun başlıca belirtisi düzensiz veya olmayan periyotlardır.
Prematüre yumurtalık yetmezliği. Bu bozukluğa genellikle otoimmün bir tepki neden olmakta olup, vücudunuz genetik sorunlar veya kemoterapi gibi çevresel etkenler yüzünden yumurtalığınızdan yumurtaların prematüre kaybıyla veya yumurtalık dokularınıza yanlışlıkla saldırır. Yumurtalık tarafından yumurtaların üretilememesi yanı sıra 40 yaş altında azalan östrojen üretimine neden olur.
Çok fazla prolaktin. Daha az yaygın olarak hipofiz bezi östrojen üretimini azaltarak kısırlığa neden olabilen prolaktinin aşırı üretimine (hiperprolaktinemi) neden olabilir. En sık olarak bu hipofiz bezindeki bir soruna yüzündendir ama bir başka hastalık için almakta olduğunuz ilaçlarla da ilgili olabilir.

Fallop tüpleri hasarı (tüpsel kısırlık)Fallop tüpleri hasar gördüğünde veya tıkandığında spermin yumurtaya gitmesine engel olur veya döllenmiş yumurtanın rahme geçişini engellerler. Fallop tüp hasarı veya blokajı aşağıdakileri içerebilir:

Klamidya, gonore veya başka cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar yüzünden rahmin ve fallop tüplerinin bir enfeksiyonu olan pelvik iltihabı hastalığı
Ektopik hamilelik için ameliyat dâhil karın veya pelviste önceden yapılmış ameliyat olup, içinde döllenmiş bir yumurta implante hale gelir ve rahim yerine fallop tüpünde gelişmeye başlar
Birleşik Devletlerde yaygın olmamasına rağmen dünya genelinde tüpsel kısırlığın en önemli nedeni olan pelvik tüberkülozu

EndometriozisRahimde normal olarak gelişen doku başka yerlerde implante olduğunda ve büyüdüğünde endometriozis meydana gelir. Bu aşırı doku büyümesi — ve ameliyatla alınması — yaraya neden olabilerek tüpü engelleyebilir ve yumurta ile spermin birleşmesine mani olabilir. Rahim çeperini de etkileyebilerek döllenmiş yumurtanın implantasyonunu kesintiye uğratır. Durum sperm veya yumurtaya zarar gibi daha az doğrudan yollarla doğurganlığı etkiler gibi de görünür.Rahimsel veya servikal nedenlerBirkaç rahimle alakalı veya servikal neden implantasyona müdahale ederek veya düşük olasılığını arttırarak doğurganlığı etkileyebilir.

İyi huylu polipler veya tümörler (fibroidler veya miyomlar) rahimde yaygındır ve bazı türleri fallop tüplerini engelleyerek veya implantasyonu kesintiye uğratarak doğurganlığı bozabilir. Ancak, fibroidleri veya polipleri olan birçok kadın hamile olabilir.
Rahim içinde endometriozis skar veya iltihabı implantasyonu kesintiye uğratabilir.
Anormal şekilli rahim gibi doğuştan olan rahim anormallikleri hamile olma veya kalmada sorunlara neden olabilir.
Servikal bir daralma olan servikal stenoza serviksteki kalıtsal bir kusur veya hasar neden olabilir.
Bazen serviks rahim içine serviksten spermin gezmesine izin vermek için en iyi tür mukusu üretemeyebilir.

Açıklanamayan kısırlıkBazı durumlarda kısırlığın nedeni asla bulunmamaktadır. Mümkündür ki bu açıklanamayan doğurganlık sorunları altında her iki partnerdeki birkaç minör faktör kombinasyonu yatar. Spesifik bir cevap alamamak hayal kırıklığı yaratmasına rağmen bu sorun zaman içinde kendini düzeltebilir.

Tedavi ve ilaçlar

Kısırlığınızın nasıl tedavi edildiği nedene, yaşınıza, ne zamandır kısır olduğunuza ve kişisel tercihlerinize bağlıdır. Kısırlık kompleks bir bozukluk olduğundan tedavi önemli mali, fiziksel, psikolojik ve zamansal taahhütler içerir. Bazı kadınlar doğurganlığı geri kazanmak için sadece bir veya iki tedaviye gerek duymasına rağmen farklı tür tedavilere hamile kalmadan önce gerek duyulabilir.Tedaviler ya ilaç veya ameliyatla ya da sofistike tekniklerle üremeye yardımcı olarak doğurganlığı geri kazandırmaya teşebbüs edebilir.Doğurganlık restorasyonu: Doğurganlık ilaçlarıyla yumurtlamayı uyarmaYumurtlamayı regüle eden veya indükleyen doğurganlık ilaçları yumurtlama bozuklukları yüzünden kısır olan kadınlar için başlıca tedavidir. Genel olarak yumurtlamayı tetiklemek için folikül uyarıcı hormon (FSH) ve lüteinleştirici hormon (LH) gibi normal hormonlar gibi çalışırlar. Daha iyi bir yumurta veya ekstra yumurta veya yumurtaları uyarmaya çalışmak için yumurtlayan kadınlarda da kullanılır. Doğurganlık ilaçları aşağıdakileri içerebilir:

Klomifen sitrat. Klomifen sitrat ağızdan alınır ve bir yumurta ihtiva eden bir yumurtalık folikülünün büyümesini uyaran, hipofiz bezinin daha fazla FSH ve LH salıvermesine neden olarak yumurtlamayı uyarır.
Gonadotropinler. Hipofiz bezinin daha fazla hormon salmasını uyarmak yerine bu enjekte edilmiş tedaviler yumurtalığı doğrudan uyarır. Gonadotropin ilaçları insan menapoz gonadotropin veya hMG ve FSH içerir. Hepsi birden çok yumurta üretimini uyarmak için hareket eder. Bir başka gonadotropin, insan koryon gonadotropin yumurtaları olgunlaştırmak ve yumurtlama zamanında salıverilmelerini tetiklemek için kullanılır.
Metformin. Metformin, genellikle PCOS teşhisi koyulmuş kadınlarda insülin direnci kısırlığın bilinen veya şüphelenilen bir nedeni olduğunda kullanılır. Metformin insülin direncinin gelişmesine yardım ederek yumurtlamanın olma olasılığını arttırabilir.
Letrozol. Letrozol aromataz inhibitörler olarak bilinen bir ilaçlar sınıfına aittir ve klomifene benzer şekilde çalışır. Letrozol yumurtlamayı indükleyebilir. Ancak, bu ilacın erken hamilelik üzerindeki etkisi henüz bilinmediğinden yumurtlama indüksiyonunda diğerleri kadar sık kullanılmaz.
Bromokriptin. Bromokriptin yumurtlama sorunlarına hipofiz bezi tarafından aşırı prolaktin üretimi (hiperprolaktinemi) neden olduğunda kullanılabilir.

Doğurganlık ilaçlarının riskleriDoğurganlık ilaçları kullanımı aşağıdaki gibi bazı riskler taşır:

Multipl hamilelik. Oral ilaçlar düşük de olsa multipl riski (%10’dan az) ve çoğunlukla da ikizler riski taşır ama enjekte edilebilir ilaçlarla şansınız yaklaşık %15 ila 20 artar. Enjekte edilebilir doğurganlık ilaçları da üçüz veya daha fazlası (yüksek dereceli çoğul gebelik) yüksek riski taşır. Genellikle ne kadar fazla cenin taşırsanız o kadar fazla prematüre doğum, düşük doğum kilosu ve sonraki gelişimsel sorunlar riskiniz olur. Bazen ilaçları ayarlamak çok fazla folikül gelişirse çoğul gebelik riskini azaltabilir.
Yumurtalık hiperstimülasyon sendromu (OHSS). Yumurtlamayı indüklemek için enjekte edilebilir doğurganlık ilaçlarının kullanımı OHSS’ ye neden olabilmekte, içinde yumurtalıklarınız şişer ve ağrır. Bulgu ve semptomlar tipik olarak bir hafta sürer ve hafif karın ağrısı, şişkinlik, bulantı, kusma ve ishal içerir. Ancak, hamile kalırsanız semptomlarınız birkaç hafta sürebilir. Nadiren, hızlı kilo alımı, büyüyen ağrılı yumurtalıklar, karında sıvı ve nefes darlığına da neden olabilen OHSS’ nin daha şiddetli bir şeklinin gelişmesi mümkündür.
Yumurtalık tümörlerinin uzun vadeli riskleri. Doğurganlık ilaçları kullanan kadınlar üzerine çoğu çalışmanın önerdiğine göre herhangi bir uzun vadeli risk olsa bile azdır. Ancak, bazı çalışmaların önerdiğine göre başarılı hamilelik olmadan doğurganlık ilaçlarını 12 veya daha fazla ay kullanan kadınlarda hayatlarının devamında sınır yumurtalık tümörleriyle ilişkilendirilen artan bir risk olabilir. Hiç hamile kalmamış kadınlarda artan yumurtalık tümörü riski olduğundan tedaviden ziyade altta yatan sorunla ilgili olabilir. Ancak, ilk birkaç döngüde başarı oranları tipik olarak yüksek olduğundan her birkaç ayda bir tekrar değerlendirici ilaç kullanımı ve en başarılı olan tedavilere konsantre olmak uygun görünür.

Doğurganlık restorasyonu: AmeliyatBirkaç cerrahi prosedür sorunları düzeltebilir veya başka prosedürler kadın doğurganlığını arttırabilir. Ancak, doğurganlık için cerrahi tedaviler diğer doğurganlık tedavileri yüksek başarı sağladığından günümüzde nadirdir. Aşağıdakileri içerirler:

Laparoskopi veya histeroskopi ameliyatı. Bu ameliyatlar hamilelik oranlarını azaltan anormallikleri ortadan kaldırabilir veya düzeltebilir. Bu, anormal rahim şeklini düzeltme, endometriyal polipleri ve rahim boşluğu veya pelvik şeklini bozan bazı tür fibroidleri veya rahim yapışıklıklarını almayı içerebilir. Bu, hamile kalma şansınızı arttırabilir.
Tüpsel ligasyon ters cerrahi (mikroskobik). Kalıcı doğum kontrolü için bir kadın tüplerini bağlattıktan (tüpsel ligasyon) sonra ameliyat bunları yeniden bağlamak ve doğurganlığı geri kazandırmak için yapılabilir. Doktorunuz bunun için iyi bir aday olup olmadığınızı veya sizin için in vitro döllemenin (IVF) daha iyi bir seçim olup olmayacağını belirleyebilir.
Tüpsel ameliyatlar. Fallop tüpleriniz engellenir veya sıvıyla (hidrosalpinks) dolarsa laparoskopi ameliyatı yapışkanlıkları kaldırmak, bir tüpü genişletmek veya yeni bir tüpsel delik yaratmak için yapılabilir. Ancak, bu nadiren yapılır çünkü hamilelik oranları genellikle IFV ile daha iyidir. Hidrosalpinks için tüplerinizin alınması (salpinjektomi) veya rahme yakın tüplerin bloke edilmesi IVF ile hamilelik şansınızı arttırabilir.

Üreme yardımıÜreme yardımının en sık kullanılan yöntemleri aşağıdakileri içerir:

Rahim içi tohumlama (IUI). IUI esnasında milyonlarca sağlıklı sperm yumurtlama zamanına yakın rahme yerleştirilir.
Asiste üreme teknolojisi. Bu yöntemler bir kadından olgun yumurtalar alınarak bir laboratuarda bir kapta bir erkeğin spermiyle dölleme ve daha sonra döllenmeden sonra rahme embriyolar transfer etmeyi içerir. IVF en etkili asiste üreme teknolojisidir. Bir IVF döngüsü birkaç hafta sürer ve sık sık kan tahlilleri ve günlük hormon enjeksiyonları gerektirir.

Korunma

Hemen veya gelecekte hamile kalmayı düşünen bir bayansanız aşağıdakileri yaparak normal doğurganlık şansınızı arttırabilirsiniz:

Normal bir kiloyu muhafaza edin. Kilolu ve zayıf kadınlar artan yumurtlama bozuklukları riski altındadır. Kilo vermeniz gerekiyorsa hafif egzersiz yapın. Haftada yedi saten fazla sıkı, yoğun egzersiz azalan yumurtlamayla ilişkilendirilmiştir.
Sigarayı bırakın. Tütünün genel sağlığınız ve cenin sağlığı üzerindeki etkileri dışında doğurganlık üzerinde birden çok olumsuz etkisi vardır. Sigara içiyor ve hamile kalmayı düşünüyorsanız sigarayı hemen bırakın.
Alkolden kaçının. Çok fazla alkol tüketmek azalan doğurganlığa yol açabilir. Ve herhangi bir alkol kullanımı gelişmekte olan ceninin sağlığını etkileyebilir. Hamile kalmayı planlıyorsanız alkolden kaçının ve hamileyken alkol almayın.
Stresi azaltın. Bazı çalışmalara göre psikolojik stres yaşayan çiftlerde kısırlık tedavisinde kötü sonuçlar almıştır. Yapabilirseniz hamile kalmadan önce hayatınızdaki stresi azaltmanın bir yolunu bulun.
Kafeini sınırlayın. Bazı doktorlar günlük kafein alımını 200 ila 300 miligramla sınırlamayı önerir.