Dağ hastalığı yüksek rakımlarda yaşayan insanlarda görülen bir hastalıktır. Başlıca belirtileri baş ağrısı, mide bulantısı, yorgunluk, uyku bozukluğu ve nefes darlığıdır. Tedavisi ise yüksekliğe uyum süreci, oksijen tedavisi, ilaç tedavisi ve acil durumda hava yoluyla tahliye gibi yöntemlerdir. Ayrıca dağa tırmanırken yavaş yavaş yükselme, sıvı alımının artırılması ve düzenli egzersizler de dağ hastalığına karşı koruyucu etki gösterir.
Dağcılar ve kayakçılar gibi yüksek rakımlara çıkan kişilerde akut dağ hastalığı adı verilen durum görülebilir. Bu genellikle deniz seviyesinden 2500 metre ve daha yüksek rakımlara çıkıldığında ortaya çıkar ve %20’si 2500 metre üstünde, %40’ı ise 3000 metre üzerinde görülebilir. Baş dönmesi, bulantı, baş ağrısı ve nefes darlığı gibi belirtiler veren bir durumdur. Belirtiler genellikle hafiftir ve hızlıca düzeliyor olsa da nadiren dağ veya yüksek irtifa hastalığı ağır seyredebilir ve akciğerler ve beyin üzerinde komplikasyonlara yol açabilir.
Yüksek rakımlarda hava basıncı ve oksijen düzeyi düşer. Bu sebeple havadaki %21’lik oksijen oranı aynı kalsa da her nefes alınmasında daha az oksijen alınır. Ayrıca yüksek rakımda akciğerlerden daha fazla su kaybedildiği için akut dağ hastalığına sebep olabilir. Kişiye bağlı olarak fiziksel zorlanmaya da neden olabilir.
Yüksek rakımlara çıkan kişilerde kısa süre içinde belirtiler ortaya çıkabilir. Hafif belirtiler arasında baş ağrısı, baş dönmesi, kas ağrıları, uykusuzluk, bulantı, kusma, huzursuzluk, iştah kaybı, terleme, nefes darlığı yer alabilir. Şiddetli hastalık belirtileri arasında akciğer ödemi, beyin ödemi, öksürme, akciğerlerde su birikmesi, cilt solukluğu, yürüme zorluğu, içe kapanma ve denge kaybı gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Şiddetli belirtiler ortaya çıktığında acil tıbbi yardım alınması gerekir.
Deniz kıyısında veya alçak rakımlı yerlerde yaşayanlar ve birden bire yüksek rakıma çıkan kişiler risk altındadır. Yüksek rakımda vücudu zorlayan ağır fiziksel hareketler, çok yüksek irtifa, kişide kansızlık, kalp veya akciğer hastalığı, nefes alma hızını yavaşlatan ilaçlar, daha önceden akut dağ hastalığı geçirilmesi risk faktörleri arasındadır. Risk faktörü hastalığı olan veya ilaç kullanan kişiler yüksek rakıma çıkmadan önce doktorlarına danışmalıdır.
Yüksek rakıma çıkmadan önce bir gün dinlenmek, uyku düzenine özen göstermek ve bol su içmek önleyici tedbirler arasındadır. Fiziksel olarak fit olmak riski azaltmaz. Genellikle hafif vakalarda alçak rakıma dönülmesi ve dinlenme yeterlidir. Şiddetli vakalarda ise hastaneye yatış gerekebilir ve ilaç tedavisi uygulanabilir. Erken teşhis ve tedavi önemlidir.
