Periferik sinir, merkezi sinir sistemi olan beyin ve omurilikten uzanan ve vücutta yer alan sinirlerin genel adıdır. Bu sinirler, duyu organlarından beyne iletilen duyusal bilgileri alırken, beyinden organ ve kaslara giden motor sinyalleri ileten iletişim yoludur.
Periferik sinir yaralanmaları ise, periferik sinirlerin herhangi bir nedenle zarar görmesi sonucu ortaya çıkan sağlık sorunlarıdır. Yaralanmalar, travmatik (kaza, darbe gibi) olabileceği gibi, hastalıklar (diyabet, tümör gibi) ya da diğer sağlık sorunlarına bağlı olarak da ortaya çıkabilir. Bu yaralanmalar, kişinin duyu, güç ve hareket gibi fonksiyonlarını etkileyebilir.
Periferik sinir yaralanmalarının tedavisi, yaralanmanın türüne, şiddetine ve bireysel faktörlere bağlı olarak değişiklik gösterir ve genellikle bir uzman doktor tarafından yapılır. Tedavi seçenekleri arasında ilaçlar, cerrahi müdahale, fizik tedavi ve rehabilitasyon gibi yöntemler yer alabilir.
Sağlıklı bir periferik sinir sistemi, vücudumuzun işlevlerini düzgün bir şekilde yerine getirmesine yardımcı olur. Bu nedenle, periferik sinir yaralanmalarının önlenmesi ve tedavisi büyük önem taşır.
İnsan vücudunda sinir sistemi, merkezi sinir sistemi ve periferik sinir sistemi olmak üzere iki ana bölümde incelenir. Merkezi sinir sistemi, beyin ve omuriliği içerirken, periferik sinir sistemi beyin ve omurilik dışında vücutta bulunan sinir lifleri ve gangliyonları içerir.
Periferik sinirler, vücut ile beyin ve omurilik arasında bir bağlantı görevi görür. Bu sinirler, duyu, hareket, koordinasyon gibi fonksiyonları kontrol ederken aynı zamanda iç organlara, salgı bezlerine ve kan damarlarına da dallanır.
Periferik sinir sistemi, iki ana fonksiyona sahiptir. Somatik sinir sistemi, istemli kas kasılmalarının ve duyu sinyallerinin iletimini sağlar. Otonomik sinir sistemi ise bilinçli kontrol gerektirmeyen kalp atışı, tansiyon, terleme ve sindirim gibi fonksiyonlarla ilgilidir.
Merkezi sinir sistemi, kafatası ve omurga tarafından korunur ve moleküllerin geçişini engelleyen kan-beyin bariyeri bulunur. Ancak periferik sinir sistemi bu korumadan yoksundur. Periferik sinir lifleri hassas yapıdadır ve çeşitli faktörler tarafından zarar görebilir. Bunlar arasında travma, aşırı kullanım, ilaç yan etkisi, şeker hastalığı ve vitamin eksikliği gibi nedenler sayılabilir. Örnek olarak brakiyal pleksus yaralanması, peroneal sinir yaralanması ve karpal tünel sendromu periferik sinir yaralanmalarına örnek gösterilebilir.
Periferik sinir yaralanmalarının nedenleri arasında sinirin direk kesilmesi veya yırtılması, şiddetli darbe, ateşli silah yaralanmaları, gerilme, ilaç enjeksiyonuna bağlı hasar, elektrik çarpması, otoimmün hastalıklar, sinir sıkışması, şeker hastalığına bağlı sinir hasarı, aşırı alkol tüketimi ve enfeksiyonlar yer alır.
Periferik sinir yaralanmalarının belirtileri arasında şiddetli ve geçmeyen ağrı, yanma, karıncalanma, uyuşma hissi, duyu kaybı ve kas güçsüzlüğü bulunur. Eğer vücuttaki tek bir sinir lifi yaralanmışsa buna mononöropati denilirken, çok sayıda sinir lifi etkilenmişse polinöropati adı verilir.
Tanı sürecinde tıbbi öykü alınması ve fizik muayene yapılması önemlidir. Elektronöromiyografi (EMG) ve sinir iletim çalışmaları, periferik sinirlerin fonksiyonel durumunu değerlendirmeye yardımcı olan testlerdir. Görüntüleme yöntemleri olan bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans görüntüleme (MRG) ve MRG-nörografi de hasarın yeri ve şiddeti hakkında bilgi sağlayabilir.
Periferik sinir yaralanmaları, Sunderland sınıflandırmasına göre beş farklı dereceye ayrılır. Tedavi süreci, yaralanmanın yeri ve derecesine göre değişir. Hafif yaralanmalarda fizik tedavi, ortez kullanımı ve ilaç tedavisi gibi yöntemler tercih edilirken, daha ciddi yaralanmalarda ameliyat gerekebilir. Ameliyat sonrası fizik tedavi programı uygulanarak maksimum fayda elde edilebilir.
Kaynak: [DoktorFizik.com](https://doktorfizik.com/hastaliklar/brakiyal-pleksus-yaralanmasi-nedir-belirtileri-ve-tedavisi/)