Temiz aralıklı kateterizasyon, idrar yolunda problemleri olan veya idrarı tamamen boşaltamayan hastalara uygulanan bir tedavi yöntemidir. Bu yöntemde kateter adı verilen bir tüp, idrar yoluna yerleştirilir ve idrarın dışarıya çıkabilmesi için kullanılır.
TAK (Temiz Aralıklı Kateterizasyon) nasıl yapılır sorusuna yanıt arayanlar için, öncelikle hijyen kurallarına dikkat etmek önemlidir. Ellerin temizliği sağlanmalı ve gerekli malzemeler hazırlanmalıdır. Bunlar arasında steril kateter, steril jelleme yapmak için jel, steril gazlı bezler, temizleme solüsyonları bulunur.
TAK işlemine başlamadan önce hastanın rahat bir pozisyona getirilmesi ve idrar yolunun temizlenmesi gereklidir. Ardından steril kateter, steril jelleme işlemi yapılıp idrar yoluna yerleştirilir. İdrar boşaltıldıktan sonra kateter çıkarılır ve işlem aralıklı olarak tekrarlanır.
Temiz aralıklı kateterizasyon nasıl yapılır konusunda daha detaylı bilgilere ve uygulama yönergelerine sağlık uzmanlarından danışabilirsiniz.
İdrar yaparken, mesane kasları kasılır. Ancak bazı insanlarda mesane kasları düzgün çalışmaz. Mesanesini kontrol edemeyen kişiler için kalıcı sonda, prezervatif sonda ve tüpler gibi çeşitli idrar boşaltma yöntemleri vardır. Ürodinami testi, mesanenin neden boşaltılamadığını veya sızıntı yaşandığını anlamak için kullanılır. Mesane içindeki basınç ölçülerek, kişinin idrar yapabilme ve mesanesini tamamen boşaltabilme yeteneği belirlenir. Ürodinami sonuçlarına göre doktor, temiz aralıklı kateterizasyon (TAK) adı verilen bir yöntemi önerir. Kişi, kendisi veya bir bakıcı yardımıyla TAK yöntemiyle mesanesini ağrısız ve güvenli bir şekilde boşaltabilir.
Temiz Aralıklı Kateterizasyon Hangi Durumlarda Uygulanır?
Mesane boşalmasını etkileyen hastalıklarda temiz aralıklı kateterizasyon uygulaması önerilebilir. Bu uygulamanın hijyenik koşullarda gerçekleştirilmesi önemlidir. Sonda (kateter) kullanmadan önce eller yıkanmalı ve kasık bölgesi temizlenmelidir. TAK genellikle nörojenik mesane gibi aşağıdaki hastalıkların tedavisinde idrar boşaltma için kullanılır:
Mesane tam olarak boşalmadığında idrar yolu enfeksiyonlarına neden olabilir. Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları böbrek hasarına ve sonunda böbrek yetmezliğine yol açabilir. TAK kullanımıyla bu risk azaltılabilir.
TAK Nasıl Uygulanır?
TAK uygulaması öncesinde enfeksiyon riskini azaltmak için kişinin ellerini yıkaması ve idrar çıkış bölgesini temizlemesi gerekmektedir.
TAK genellikle tek kullanımlık plastik tüplerle yapılır. Bu tüplere “kendinden jöleli hidrofilik sonda” denir. Özel paketi genellikle kayganlaştırıcı bir sıvı içerir. Dış paket açılmadan önce, kayganlaştırıcı sıvı içeren küçük paket patlatılır ve içeriğin tüpe yayılması sağlanır.
Kadınlarda, idrar çıkış deliği ile mesane arasındaki mesafe daha kısadır. Tüpü uygun bir şekilde yerleştirildiğinde mesane boşalır. Erkeklerde tüp, penis ucundan 12-15 cm ilerletilmelidir. 9-10 cm ilerletildiğinde, idrar çıkışını açıp kapatan kas nedeniyle hafif bir direnç oluşabilir. Mesanenin tamamen boşaldığını kontrol etmek için tüp çıkarılmadan önce mesane üzerine nazikçe bastırılabilir. Tüpün dış kısmı, çıkan idrar miktarının ölçülebileceği bir torbaya boşaltılır. Çıkan idrar miktarı kaydedilir. Mesane tamamen boşaldığında, sonda çıkarılır.
Ne Sıklıkla Uygulanır?
TAK genellikle günde 4 ila 6 kez uygulanır, yani her 4 veya 6 saatte bir. TAK ile boşaltılan idrar miktarı 400 cc’yi geçiyorsa, uygulama sıklığı artırılabilir. Çünkü mesanenin normal kapasitesi yaklaşık 500 cc’dir. Fazla sıvı tüketildiğinde, böbrekler vücut dengesini sağlamak için daha fazla idrar üretir. Sağlıklı insanlar, mesanelerini hissedebilir ve kontrol edebilirler, bu yüzden sık idrara çıkma durumunu tolere edebilirler. Ancak TAK yapan kişi, mesanesinin dolu olduğunu hissedemez ve sabit TAK sıklığı, çıkan idrar miktarına yetişemeyebilir. Her seferinde 400-500 cc idrar boşaltma ve ara sıra sızıntı olması, fazla sıvı tüketimine işaret edebilir. Mesanesini TAK ile boşaltan kişiler, günlük olarak 2-2.5 litreden fazla sıvı tüketmemelidir. Çay, kahve gibi içecekler idrar miktarını artırabileceğinden azaltılmalıdır. Alınan ve çıkarılan sıvı dengesini ölçmek için günlük tutulması önerilir. Bu günlüğe hangi saatte ne kadar sıvı tüketildiği, TAK ile ne kadar idrar boşaltıldığı ve sızıntı olup olmadığı kaydedilir.
Dikkat Edilmesi Gerekenler
TAK yöntemine geçiş kararı doktor tarafından verilir. Ürodinami, mesane fonksiyonlarını detaylı olarak ölçen bir testtir. Bu teste göre, kişinin idrar yapma ile kendi kendine mesanesini boşaltamadığı tespit edilirse, TAK kullanımı önerilir. İlk uygulamalarda eğitim bir hemşire tarafından verilir, ancak sonrasında kişi kendisi veya bir bakıcı yardımıyla devam etmelidir. TAK ile idrar yolu enfeksiyonu sıklığı, kalıcı sondaya göre daha azdır. Sızıntıları önlemek için bazı ilaçların kullanımı önerilebilir. TAK uygulaması sırasında ağrı, rahatsızlık hissi, kasık ağrısı, bel ağrısı, yanma gibi belirtiler idrar yolu enfeksiyonuna işaret edebilir. Bu tür belirtileri doktorunuza bildirin.
