Stres kırığı, yoğun ve sürekli bir stresin sonucunda ortaya çıkan bir tür psikolojik rahatsızlıktır. Stres kırığı, kişinin zihinsel, duygusal ve fiziksel sağlığını olumsuz etkileyebilir.
Stres kırığının belirtileri arasında sürekli yorgunluk hissi, uyku bozuklukları, konsantrasyon güçlüğü, huzursuzluk, sinirlilik, irritabilite, unutkanlık, düşünce karmaşası, aşırı duyarlılık, sürekli endişe ve panik halleri gibi durumlar bulunur. Fiziksel belirtiler ise baş ağrısı, mide-bağırsak sorunları, kas ağrıları, kalp çarpıntısı ve solunum problemleri olabilir.
Stres kırığının tedavisi genellikle bir uzman veya terapist tarafından yapılır. Terapi seanları, bireyin stresle başa çıkma yöntemlerini öğrenmesine, duygusal destek almasına ve rahatlama tekniklerini uygulamasına yardımcı olabilir. Bazı durumlarda, ilaç tedavisi de önerilebilir.
Ayrıca, stresin neden olduğu belirtilerin hafifletilmesi için düzenli egzersiz yapmak, sağlıklı bir beslenme düzenine uyum sağlamak, uyku düzenine dikkat etmek, meditasyon veya yoga gibi rahatlama tekniklerini uygulamak da yardımcı olabilir.
Stres kırığı, ciddi bir rahatsızlık olabileceğinden dolayı, belirtiler ortaya çıktığında bir uzmana başvurmak önemlidir. Uzmanlar, bireye uygun tedavi yöntemlerini belirleyerek stres kırığının etkilerini azaltmaya ve kişinin yaşam kalitesini artırmaya yardımcı olabilir.
Stres kırığı, sık görülen spor yaralanmalarından biridir ve aşırı kullanım yaralanması olarak bilinir. Genellikle ayakta bulunan yük taşıyan kemiklerde görülür. Kaslar yorgun düştüğünde ve şok emme görevini yerine getiremediğinde kemik üzerindeki ekstra yük, kemik çatlamasına neden olabilir.
Metatars (tarak kemikleri), naviküler kemik, kalkaneus (topuk kemiği), tibia (kaval kemiği), fibula (baldır kemiği), femur (uyluk kemiği), femur kemiğinin boyun kısmı, leğen kemiğinin ön parçası (pubik rami) ve sakrum (sağrı kemiği), stres kırığının en sık görüldüğü bölgelerdir.
Kırıklar genellikle ani ve şiddetli bir travma sonucunda ortaya çıkar, ancak stres kırıkları farklıdır. Kemiğin dayanma gücünü aşan çok sayıda zorlanma sonucunda gelişir.
Stres kırığı, fiziksel aktivite yoğunluğunun çok hızlı bir şekilde artması durumunda ortaya çıkar. Kemiklerin artan yüke uyum sağlaması için zaman gereklidir. Kemik dokusu sürekli olarak yıkım ve yapım süreçleriyle yeniden şekillenir. Ancak kemiğin şekillenmesine izin vermeden ani bir yüklenme olursa stres kırığı meydana gelebilir.
Alışık olunmayan bir yüzeye geçmek, uygun olmayan ayakkabı kullanımı, yeterli dinlenme süresi olmaması gibi faktörler de stres kırığını etkileyebilir. Tenis, atletizm, jimnastik, basketbol sporcuları ve ağır yük taşıyan askerlerde bu sorun daha sık görülür. Ayağın uzun süre boyunca stres altında olması ve zıplama hareketi, ayakta travmaya neden olabilir.
Kadın sporcularda stres kırığı, erkeklere kıyasla daha sık görülür. Bu durum, yeme bozukluğu, adet sıklığının azalması ve osteoporoz gibi faktörlerle açıklanır. Kemik erimesi, kırık riskini artırabilir.
Düztabanlık veya fazla yüksek ayak kemerine sahip olma gibi yapısal farklılıklar da risk oluşturabilir.
Stres kırığının en yaygın belirtisi hareketle ortaya çıkan ağrıdır. İstirahat ağrıyı azaltır. Belirli bir noktada hassasiyet oluşabilir ve şişlik görülebilir. İlk dönemlerde ağrı egzersizin sonunda hissedilirken, ihmal edilirse egzersizin başından itibaren ağrı hissedilmeye başlanabilir. Eğer ilerlerse, istirahatte bile ağrı devam edebilir.
Stres kırığının tanısı için kişinin risk faktörleri sorgulanmalıdır. Röntgen filmleri her zaman stres kırıklarını göstermeyebilir veya şikayetler başladıktan birkaç hafta sonra filmlerde görünebilir. Bu nedenle bazen bilgisayarlı tomografi veya MRG gibi ileri görüntüleme yöntemleri gerekebilir.
Stres kırığının tedavisinin ilk adımı dinlenmedir. Ağrıya neden olan aktiviteler bırakılmalıdır. Soğuk uygulama, ödemi azaltmaya yardımcı olabilir. Genellikle 6-8 haftalık bir dinlenme süresi, çoğu stres kırığının iyileşmesi için yeterlidir. Erken aktiviteye dönülürse, daha büyük ve iyileşmesi daha zor bir kırık meydana gelebilir. Doktor izin verdiğinde, istirahat döneminde kemik üzerine yük binmeyen yüzme gibi farklı bir spor yapılabilir.
Tabanlıklar veya ayakkabı içine giyilebilen diğer ortezler, ayağa binen yükü azaltan ortezler veya koltuk değneği gibi destekleyici cihazlar, iyileşmeye yardımcı olabilir.
Stres kırığını önlemek için yeni bir spor aktivitesine başlarken hedefler kademeli olarak artırılmalıdır. Aynı egzersizi sürekli yapmak yerine çeşitli antrenmanlar yapılmalıdır. Güçlendirme ve esneklik egzersizleri de ihmal edilmemelidir. Sağlıklı ve dengeli beslenmek, kalsiyum açısından zengin bir diyet uygulamak da önemlidir. Spora uygun ayakkabılar tercih edilmelidir. Ağrı veya şişlik durumunda birkaç gün ara verilmeli ve şikayetler geçmezse doktora başvurulmalıdır.